Lên Mường Nhé – nơi cây cao su giữ màu xanh phên dậu

CSVNO – Lần đầu tiên chúng tôi đặt chân đến Mường Nhé – địa đầu cực Tây Tổ quốc, nơi ba nước Việt – Lào – Trung gặp nhau – là một chuyến đi để lại trong chúng tôi nhiều dấu ấn khó phai. Không chỉ vì những cung đường núi quanh co “đặc sản cua dốc”, mà vì những câu chuyện đầy cảm hứng về những người làm cao su giữa đại ngàn Tây Bắc.

“Đặc sản cua núi”

Gần 200 km từ thành phố Điện Biên đến Mường Nhé là hành trình đầy thử thách. Xe chúng tôi vượt qua những đèo cao, vực sâu, trời lúc nắng chói chang, lúc sương giăng kín lối. Gần 200 cây số đường núi – uốn lượn, dốc ngược, ngoằn ngoèo như thân rồng – là “đặc sản” không ai có thể quên nếu từng thử qua. Anh Bùi Đức Dương – Trưởng phòng Tổ chức Hành chính Công ty CPCS Mường Nhé – Điện Biên kiêm tài xế “bất đắc dĩ” vừa lái xe vừa kể chuyện thời anh còn làm cán bộ xã. Ngày ấy, một chuyến đi họp tỉnh có khi mất nửa tháng băng rừng, gùi cơm nắm, ngủ lán tạm giữa núi rừng. Ngồi bên chúng tôi là anh Đỗ Thùy Giang – Chánh Văn phòng UBND huyện Mường Nhé, anh cười: “Giờ có xe rồi, có đường rồi đi họp vẫn mất ba ngày, nhưng cũng đỡ hơn xưa nhiều rồi”.

Với chúng tôi – người miền xuôi – chuyện đó là lạ lẫm, là thiêng liêng. Nhưng với đồng bào nơi đây, đó là đời sống. Và chúng tôi thán phục họ – những con người lặng lẽ mà kiên cường. Ấy là cả một bài học về nhẫn nại, về sự lặng lẽ kiên trì mà người miền xuôi có lẽ cả đời chỉ thấy qua sách báo, giờ mới được sống thực.

Càng đi sâu vào vùng cao, câu chuyện về đồng bào dân tộc hiện lên rõ rệt. Anh Dương kể về những lần vào bản, nơi bà con vẫn quen sống theo nếp xưa, nơi mỗi buổi vận động bà con làm ăn, trồng cao su, phải nói bằng cả tấm lòng, đôi khi bằng… củ sắn sống và bát nước suối. Có những hôm anh cùng cán bộ công ty ngủ lại bản, ăn rau rừng, chịu đói khi lỡ đường.

Chúng tôi hình dung ra những buổi sáng sớm vùng cao – tiếng chó sủa dưới hiên sàn, mây mù đậu trên mái, và tiếng lao xao học trò rẽ núi đến trường. Nơi đó, cô giáo là mẹ, là chị, là bác sĩ, là người truyền chữ. Và cũng nơi đó, hôm nay, có thêm một nhân vật mới: người làm cao su.

Cây cao su – từ hoài nghi đến khẳng định

Chúng tôi đến thăm vườn cao su trên địa bàn xã Mường Toong. Những thân cây thẳng tắp, vươn lên trên đồi dốc gồ ghề, giữa sương giăng mịt mù. Mường Nhé không phải nơi dễ dàng trồng cao su. Khí hậu khắc nghiệt, địa hình chia cắt, đất xấu, đường sá khó khăn… từng khiến không ít người e ngại, hoài nghi. Nhưng hôm nay, chúng tôi đã thấy tận mắt một vườn cây xanh tốt, năng suất ổn định.

Hiện Công ty CP Cao su Mường Nhé – Điện Biên có gần 1.176 ha cao su đang khai thác, tổng sản lượng đến nay đạt 5.238 tấn mủ. Một phần diện tích bắt đầu khai thác từ năm 2018, đến nay đã đạt lợi nhuận hơn 13 tỷ đồng, nộp ngân sách gần 1,5 tỷ đồng. Năng suất bình quân đạt hơn 5 tấn/người/năm, mức rất đáng ghi nhận đối với địa hình đặc thù như Mường Nhé.

Diện tích đất trồng cao su của Công ty CP Cao su Mường Nhé – Điện Biên phần lớn là đất bà con góp lại – một mô hình hợp tác đầy sáng tạo giữa doanh nghiệp và người dân nơi biên viễn. Ban đầu, rất nhiều người không tin cao su có thể sống nổi trên những đồi dốc, sương mù quanh năm và khí hậu khắc nghiệt như Mường Nhé.

Nhưng hôm nay, tận mắt nhìn những vườn cây phủ xanh triền núi, chúng tôi mới hiểu thế nào là sức sống của một loài cây “miệt mài” như chính con người nơi đây. Mỗi giọt mủ cao su ở Mường Nhé không chỉ là mồ hôi, công sức mà còn là biểu tượng của sự kết nối – giữa dân bản và doanh nghiệp, giữa vùng cao và miền xuôi.

Việc làm ổn định cho đồng bào dân tộc – điều chưa từng có trước đây

Tổng số cán bộ – công nhân viên hiện tại của Công ty là 250 người, trong đó trên 95% là đồng bào dân tộc thiểu số như Mông, Thái, Hà Nhì. Tiền lương bình quân đạt 6,1 triệu đồng/người/tháng. Toàn bộ người lao động đều được đóng BHXH, BHYT, BHTN, bảo hộ lao động được quan tâm với kinh phí hơn 1,5 tỷ đồng. Các chế độ hỗ trợ xăng xe, ca trưa và thưởng thi đua cũng rất rõ ràng, tổng cộng hơn 5 tỷ đồng.

Chúng tôi đặc biệt ấn tượng khi biết rằng Công ty đã chi trả hơn 11,3 tỷ đồng cho 379 hộ dân góp đất – một mô hình hợp tác công bằng, hiệu quả, mang lại niềm tin và lợi ích song phương.

Không chỉ tạo việc làm, Công ty còn hỗ trợ bê tông hóa 35 km đường giao thông liên bản, giúp hơn 70 km đường dân sinh – sản xuất của người dân thuận tiện hơn. Kinh phí thực hiện hơn 12 tỷ đồng, bằng chính công sức của người làm cao su.

Cao su – rừng xanh trên phên dậu Tổ quốc

Chúng tôi hỏi một công nhân người Mông rằng: “Chị chọn làm cao su có vất vả không?”. Chị cười: “Trồng ngô cũng vất vả lắm. Nhưng làm cao su có lương, có bảo hiểm, có thưởng. Trời không mưa là em đi làm đều, nuôi con đi học dưới huyện”. Giản dị như thế, mà lớn lao biết bao!

Cây cao su nơi đây không chỉ là cây kinh tế. Nó là cây giữ người, giữ đất, giữ rừng, giữ bản sắc. Nó là lời đáp lại đầy trách nhiệm của Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam đối với chủ trương của Đảng, Nhà nước: “Phát triển cao su ở miền núi phía Bắc để tạo sinh kế, xây dựng nông thôn mới và giữ vững vùng biên giới”.

Ở Mường Nhé, mỗi hecta cao su là một hecta rừng xanh được gìn giữ. Không ồ ạt khai thác, không phá trắng trồng lại, cao su ở đây được trồng theo độ dốc tự nhiên, góp phần giữ đất, giữ nước và quan trọng nhất – giữ người. Hàng trăm lao động tại chỗ, chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số, đã có việc làm ổn định, thu nhập dẫu chưa cao nhưng đều đặn, giúp họ gắn bó với rừng, với đất, với biên cương Tổ quốc.

Chúng tôi được nghe về những hộ dân góp đất nay đã gắn bó gần mười năm với công ty, về những người từng du canh nay trở thành công nhân chuyên nghiệp, về thế hệ trẻ người Mông, Hà Nhì đang học cách vận hành dây chuyền kỹ thuật trong khai thác mủ.

Mức sống ở Mường Nhé đắt đỏ – một ký thịt lợn có khi gấp ba lần miền xuôi, trong khi lương công nhân cao su lại không được hưởng các chính sách hỗ trợ vùng biên như ngành giáo dục hay quân đội. Nhưng điều kỳ lạ là: họ vẫn gắn bó. Vì tình cảm, vì trách nhiệm, và cũng vì một niềm tin âm thầm rằng: nếu không là mình, thì ai sẽ ở lại?

Giữa trập trùng núi đá, rừng sâu, ranh giới quốc gia, có những con người đang sống, đang làm việc, đang đổ mồ hôi cho từng giọt mủ trắng. Cao su ở đây không chỉ là cây – đó là một phần của chiến lược, của sự kiên trì, của bản lĩnh.

Chuyến đi kết thúc vào chiều muộn. Trên đường trở về, chúng tôi ngoái lại nhìn dãy núi xa mờ trong ánh hoàng hôn. Có một màu xanh cứ lặng lẽ trườn lên từ dốc đá, từ vách núi – màu xanh cao su. Cây ấy đã bén rễ nơi biên cương, và có lẽ sẽ còn đứng đó thật lâu, như một minh chứng rằng: phát triển bền vững không nhất thiết phải là những điều to tát. Đôi khi, nó bắt đầu từ một giọt mủ trắng âm thầm rơi xuống giữa đại ngàn.

Câu chuyện Mường Nhé đáng để kể – không chỉ một lần.

KIM HOÀNG