Ngành gỗ Việt Nam 2025: Giữa “rừng” cơ hội và “bão” thách thức

CSVNO – Ngành chế biến gỗ và xuất khẩu lâm sản Việt Nam tiếp tục khẳng định vị thế là “con át chủ bài” trên mặt trận kinh tế, đóng góp đáng kể vào kim ngạch xuất khẩu quốc gia. Báo cáo mới nhất cho thấy, năm 2024, ngành đã lập kỷ lục ấn tượng với 16,25 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu, tăng trưởng ngoạn mục 20,3% so với năm trước. Riêng nhóm hàng gỗ nguyên liệu và đồ gỗ đạt 15,89 tỷ USD, tăng 20,1%. Bước sang năm 2025, ngành lâm nghiệp đặt mục tiêu đầy tham vọng: chinh phục cột mốc 18 tỷ USD, hứa hẹn một kỷ lục mới.

Những tín hiệu “xanh” từ đầu năm 2025

Những tháng đầu năm 2025 đã chứng kiến những tín hiệu tích cực cho ngành gỗ Việt Nam. Thị trường Hoa Kỳ, “gã khổng lồ” chiếm tới 56% tổng kim ngạch xuất khẩu, tiếp tục cho thấy sự ổn định và tiềm năng tăng trưởng nhờ nhu cầu tái thiết sau các vụ cháy rừng nghiêm trọng và nền kinh tế tương đối vững chắc.

Thị trường Liên minh châu Âu (EU) cũng đang mở ra những cánh cửa rộng hơn bao giờ hết. Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – EU (EVFTA) đang phát huy tối đa hiệu quả, mang lại lợi thế thuế quan đáng kể, tạo điều kiện thuận lợi cho các sản phẩm gỗ chế biến của Việt Nam cạnh tranh mạnh mẽ hơn.

Trong khi đó, Trung Quốc cũng cho thấy nhu cầu tiêu thụ gỗ ngày càng tăng cao do quá trình đô thị hóa mạnh mẽ và các hoạt động xây dựng sôi động. Tuy nhiên, đi kèm với cơ hội là những yêu cầu khắt khe hơn về nguồn gốc gỗ hợp pháp, đòi hỏi các doanh nghiệp Việt Nam phải đặc biệt chú trọng.

“Gió ngược” và những “hòn đá tảng” trên con đường vươn ra biển lớn

Tuy nhiên, trên con đường phía trước của ngành gỗ Việt Nam, hàng loạt thách thức đang đặt ra những bài toán không dễ giải.

Áp lực từ các quy định quốc tế ngày càng gia tăng. Quy định Chống Phá rừng của EU (EUDR), đang tạo ra một rào cản lớn khi yêu cầu các doanh nghiệp phải đảm bảo khả năng truy xuất nguồn gốc gỗ một cách chặt chẽ. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp phải đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ và hệ thống quản trị.

Tại thị trường Hoa Kỳ, “cơn gió ngược” từ chính sách bảo hộ của chính quyền mới đang thổi mạnh, đe dọa đến nguy cơ bị áp thuế chống bán phá giá hoặc các biện pháp phòng vệ thương mại bất lợi. Việc Việt Nam chưa được công nhận là nền kinh tế thị trường càng khiến các doanh nghiệp yếu thế hơn trong các cuộc điều tra thương mại.

Sự cạnh tranh gay gắt từ các quốc gia trong khu vực như Trung Quốc, Malaysia, Indonesia, với lợi thế về quy mô sản xuất và giá cả, cũng là một “hòn đá tảng” lớn trên con đường phát triển của ngành gỗ Việt Nam. Bên cạnh đó, chi phí logistics, đặc biệt là giá cước vận tải biển tăng phi mã, cùng với sự biến động khó lường của giá gỗ nguyên liệu nhập khẩu (tăng tới 40% đối với một số loại), đang bào mòn lợi nhuận của doanh nghiệp.

Một vấn đề cấp bách khác là nguồn nhân lực. Với hơn 500.000 lao động trực tiếp và hơn 1 triệu người phụ thuộc, ngành gỗ đang tạo ra một lực lượng lao động lớn. Tuy nhiên, phần lớn trong số đó là lao động phổ thông. Để đạt được mục tiêu xuất khẩu 20 tỷ USD vào cuối năm 2025, ngành cần bổ sung khoảng 106.800 lao động trình độ đại học và 445.200 công nhân kỹ thuật cao. Đây là một bài toán nan giải về đào tạo và nâng cao tay nghề cần được giải quyết khẩn trương.

Để không bỏ lỡ những cơ hội vàng và vượt qua những thách thức không nhỏ, các doanh nghiệp chế biến gỗ Việt Nam cần nhanh chóng xác định và triển khai các giải pháp chiến lược mang tính định hướng. Trong bối cảnh kỷ nguyên số đang len lỏi vào mọi ngóc ngách của nền kinh tế, việc đầu tư mạnh mẽ vào chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ hiện đại trở thành “chìa khóa” tối ưu hóa toàn bộ quy trình sản xuất. Ứng dụng triệt để các phần mềm không chỉ giúp quản lý kho bãi hiệu quả và theo dõi tiến độ đơn hàng một cách chính xác mà còn là “trợ thủ đắc lực” giảm thiểu thất thoát nguyên vật liệu và tối ưu hóa chi phí. Đồng thời, việc “đi tắt đón đầu” công nghệ sản xuất thông minh, như máy móc CNC tiên tiến và tự động hóa các khâu sản xuất, là bước đi chiến lược để tăng năng suất vượt trội và đảm bảo sự đồng bộ về chất lượng sản phẩm.

Song hành với việc nâng cao hiệu quả sản xuất, việc đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế và chuyển đổi xanh chính là “thẻ xanh” giúp ngành gỗ Việt Nam tự tin hội nhập sâu rộng vào thị trường toàn cầu. Đảm bảo 100% nguồn gốc gỗ hợp pháp, thông qua các chứng nhận uy tín như FSC, COC, BSCI, SMETA, là “tấm vé thông hành” không thể thiếu để đáp ứng các yêu cầu khắt khe từ EU, Hoa Kỳ và các thị trường khó tính khác. Hơn nữa, việc đầu tư vào sản xuất giảm phát thải, sử dụng chất kết dính thân thiện với môi trường và tái chế vật liệu gỗ thải không chỉ thể hiện trách nhiệm với môi trường mà còn là lợi thế cạnh tranh trong bối cảnh xu hướng xanh toàn cầu đang được ưu tiên. Để hiện thực hóa điều này, việc hợp tác chặt chẽ với các tổ chức uy tín như Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFOREST) và Hiệp hội Công nghiệp Lâm sản Trung Quốc là “chìa khóa” để xây dựng một chuỗi cung ứng mạnh mẽ và bền vững.

Để thực sự vươn mình trên thị trường quốc tế, ngành gỗ Việt Nam cần tập trung nâng cao giá trị gia tăng và năng lực cạnh tranh cho sản phẩm. Thay vì chỉ xuất khẩu gỗ thô, việc chuyển hướng sang các sản phẩm tinh chế, có hàm lượng công nghệ và thiết kế cao như đồ nội thất tùy chỉnh, gỗ kết hợp vật liệu composite hoặc nội thất thông minh là hướng đi chiến lược. Đồng thời, việc tạo dựng một thương hiệu “Gỗ Việt” mạnh mẽ trên thị trường quốc tế sẽ giúp nâng cao uy tín và giá trị sản phẩm, mở ra cơ hội tiếp cận thị trường toàn cầu thông qua việc đẩy mạnh thương mại điện tử và bán hàng qua các sàn giao dịch lớn. Bên cạnh đó, sự liên kết chặt chẽ giữa các doanh nghiệp và hiệp hội trong ngành sẽ tạo ra sức mạnh tổng hợp, giúp chia sẻ nguồn lực, nâng cao nội lực và tăng khả năng cạnh tranh với các đối thủ trong khu vực.

Chú trọng nguồn nhân lực kỹ thuật cao

Nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của ngành gỗ Việt Nam nằm ở việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về lao động kỹ thuật, việc phối hợp chặt chẽ với các trường đại học và cơ sở đào tạo nghề để phát triển đội ngũ chuyên gia trong lĩnh vực thiết kế và vận hành các loại máy móc hiện đại là nhiệm vụ chiến lược hàng đầu. Song song với đó, các chương trình đào tạo chuyên sâu về công nghệ mới và các tiêu chuẩn quốc tế cần được các doanh nghiệp chú trọng triển khai để nâng cao trình độ tay nghề cho lực lượng lao động hiện có.

Cuối cùng, để đảm bảo sự phát triển bền vững và giảm thiểu những tác động tiêu cực từ thị trường quốc tế, các doanh nghiệp cần chú trọng quản trị rủi ro thương mại và chủ động mở rộng thị trường xuất khẩu. Việc trang bị kiến thức và kỹ năng pháp lý vững chắc sẽ giúp doanh nghiệp ứng phó hiệu quả với các cuộc điều tra chống bán phá giá hoặc các biện pháp phòng vệ thương mại từ các thị trường lớn. Đồng thời, thay vì chỉ tập trung vào các thị trường truyền thống, việc chủ động mở rộng sang các thị trường tiềm năng khác như Nhật Bản, Hàn Quốc và khu vực Trung Đông sẽ giúp ngành gỗ Việt Nam giảm thiểu sự phụ thuộc và tạo ra sự ổn định trong dài hạn. Việc tham gia các hội chợ quốc tế uy tín cũng là cơ hội tuyệt vời để các doanh nghiệp tìm kiếm đối tác mới và mở rộng mạng lưới khách hàng toàn cầu.

Năm 2025 mở ra một chương mới đầy hứa hẹn cho ngành chế biến gỗ Việt Nam trên con đường chinh phục mục tiêu xuất khẩu đầy tham vọng. Tuy nhiên, để hiện thực hóa tiềm năng to lớn này, sự chủ động, sáng tạo và tinh thần hợp tác của cộng đồng doanh nghiệp là yếu tố then chốt. Với sự đồng hành của chính phủ, các hiệp hội và các hoạt động xúc tiến thương mại hiệu quả, ngành gỗ Việt Nam hoàn toàn có đủ nội lực để củng cố vị thế là trung tâm chế biến và xuất khẩu gỗ hàng đầu khu vực, đóng góp ngày càng lớn vào sự phát triển kinh tế chung của đất nước.

P.V (theo goviet.vn)